... your login credentials do not authorize you to access this content in the selected format. Access to this content in this format requires a current subscription or a prior purchase. Please select the WEB or READ option instead (if available). Or consider purchasing the publication.
Blanda af söfnunarsjóðum og gegnumstreymissjóðum með sjálfvirkum leiðréttingum og
öflugu öryggisneti fyrir lífeyrisþega bætir afkomu við starfslok
Stefnumótendur sem koma að skipulagningu lífeyriskerfa ættu að beina sjónum að markmiðum
slíkra kerfa (fátækrahjálp, lífskjarajöfnun, sjálfbærni og neyslujöfnun) og áhættuþáttum
(lýðfræðilegum, félagslegum, vinnuréttarlegum, þjóðhagslegum og fjárhagslegum).
Öflugt öryggisnet fyrir lífeyrisþega, svo og fjölbreytt og stöðugt lífeyriskerfi,
sem að hluta er fjármagnað fyrirfram, er mikilvægt atriði, einkum þegar hvatning til
sparnaðar af hálfu almennings og nýtingar sparnaðarins í langtímafjárfestingar er
stefnumið. Að auki þurfa að felast í lífeyriskerfum þættir sem með sjálfvirkum hætti
laga bætur að efnahagslegum og lýðfræðilegum raunveruleika. Kerfin ættu að vera fjárhagslega
sjálfbær og tryggja að einhverju marki það öryggi sem fæst með samtryggingarkerfum.
Stjórnvöld ættu að taka upp fjármögnuð kerfi í áföngum þegar leitast er við að auka
fjölbreytni lífeyriskerfa, einkum þegar ætlunin er að farmlög muni að hluta eða að
fullu koma í stað gegnumstreymiskerfis sem fyrir er. Stefnumótendur ættu að íhuga
slíka umbreytingu vandlega, þar sem hún getur valdið tímabundnu viðbótarálagi á opinberar
fjárreiður og aukinni áhættu fyrir einstaklinga.
Hægt er að bæta fyrirkomulag fjárhagslegra hvata til þess að spara til eftirlaunaáranna
Hvatar, hvort heldur er með skattaívilnunum eða öðrum hætti, geta stuðlað að sparnaði
til elliáranna með því að að veita einstaklingum skattahagræði með lækkun heildarskattsins
sem greiddur er á líftímanum, en það hefur í för með sér neikvæð áhrif á skatttekjur.
Þegar hvatar eru skipulagðir ætti að taka mið af sparnaðarþörfinni fyrir starfslok
og greiðslugetu allra tekjuhópa, og í öllu falli ætti að gera ráð fyrir „skattalegu
hlutleysi“ milli neyslu og sparnaðar.
Skattareglur ættu að vera einfaldar, stöðugar og samræmdar fyrir allar lífeyrissparnaðarleiðir.
Beita má skattinneignum, föstum skattafrádrætti eða mótframlögum til þess að tryggja
jafnt skattahagræði hjá öllum tekjuhópum. Í löndum þar sem skattinneignir eru notaðar
mætti íhuga að gera inneignirnar endurgreiðanlegar og greiða þær þá inn á lífeyrisreikninga.
Hvatar utan skattkerfisins, sér í lagi fastir styrkir, geta hjálpað til að auka sparnað
lágtekjufólks. Í löndum þar sem beitt er svonefndu „EET“ kerfi (þar sem iðgjöld og
fjármagnstekjur lífeyrissjóða eru undanþegnar skatti, en lífeyrir skattlagður) ættu
að halda skattafrestunarkerfinu, og í löndum þar sem til athugunar er að koma á fjárhagslegum
hvötum ætti að huga að fjárreiðugetu og lýðfræðilegum hneigðum.
Til að samræma gjöld sem innheimt eru við kostnaðinn af rekstri lífeyrissparnaðarkerfa
þarf betri upplýsingagjöf, reglur um verðlagningu og kerfislægar lausnir.
Þjónusta á sviði lífeyrissparnaðar felur í sér kostnað, svo sem umsýslukostnað og
kostnað af fjárfestingarhreyfingum, sem sjóðfélagar og atvinnurekendur greiða. Þessi
kostnaður getur haft veruleg áhrif á virði uppsafnaðs lífeyrissparnaðar þegar til
töku lífeyris kemur. Sum lífeyriskerfi geta einnig verið kostnaðarsamari, t.d. kerfi
þar sem boðið er upp á breiðara val.
Aðgerðir til þess að bæta gegnsæi eru nauðsynlegar, en þær duga ekki til þess að samstilla
kostnað og gjöld. Þær skila mestum árangri þegar þeim er beitt ásamt verðlagningarreglum
og kerfislausnum. Í því skyni að hámarka hreina ávöxtun geta stefnumótendur og eftirlitsaðilar
einnig beitt aðgerðum á borð við að setja viðmiðanir og tengja fjárfestingarkostnað
með nánari hætti við ávöxtun eignasafna.
Stjórnarhættir og fjárfestingaraðferðir þjóðhagslega mikilvægra fjárfestingarstofnana
veita gagnlegar leiðbeiningar um hvernig megi styrkja opinbert regluverk
Nokkrar þjóðhagslega mikilvægar fjárfestingarstofnanir hafa sameiginlega eiginleika
og gefa vísbendingar um góða stjórnarhætti og fjárfestingarstefnu. Þar má nefna reglu‑
og lagaramma sem er óháður stjórnvöldum; skýrar markmiðslýsingar sem fjárfestingarstefna
byggir á; eftirlitsstjórn sem ber ábyrgð gagnvart lögbærum yfirvöldum og sjóðsfélögum;
gegnsæi varðandi fyrirkomulag stjórnarhátta, fjárfestinga og áhættustjórnunar til
að tryggja ábyrgð gagnvart mismunandi hagsmunaaðilum.
Í þessum stofnunum eru markmið um ávöxtun sett fram sem frammistöðumarkmið og árangurinn
borinn saman við langtímamarkmið fremur en við eitthvert tiltekið markaðsviðmið.
Sjóðir sem styðjast við tiltekinn upphafsdag lífeyristöku og lífsferilssjóðir eru
ákjósanlegustu kostir þeirra stofnana sem annast sérreikninga einstaklinga. Fjárfestingarstefna
sem miðar að langtímaávöxtun kann að skila betri ávöxtun, en jafnframt bera meiri
hættu á að ekki verði tiltækir nægir fjármunir við starfslok sjóðsfélaga.
Sjálfvirkar aðlaganir, sjálfvaldar leiðir, einfaldar upplýsingar og einfalt val, fjárhagslegir
hvatar og fjármálamenntun leiða til betri útkomu við starfslok
Lélegt fjármálalæsi og bjagað hegðunarmynstur geta leitt til þess að fólk taki óviðeigandi
ákvarðanir um lífeyri sinn.
Kerfi á borð við sjálfkrafa skráningu í lífeyrissjóð og stighækkun framlaga geta afstýrt
aðgerðarleysi og aukið líkur á að lífeyriskerfið nái til sem flestra og að framlög
aukist. Fólk sem er ófært um að velja sér fjárhæð framlaga sinna, lífeyrissjóð, fjárfestingarstefnu
eða lífeyrisgreiðslufyrirkomulag eftir starfslok gæti notið góðs af sjálfvöldum leiðum,
þ.e. leiðum sem farnar eru ef ekki er valin nein sérstök leið.
Einnig eru til önnur tæki sem aðstoða við ákvarðanatöku, svo sem netlausnir, takmarkanir
á valmöguleikum og auðveldari leiðir til samanburðar, svo og fjárhagslegar ívilnanir.
Yfirlit lífeyrissjóða geta sett fram mikilvægustu upplýsingarnar með einföldu sniði,
og með námskeiðum um fjármál og fjármálaráðgjöf er hægt að hjálpa fólki að skilja
upplýsingarnar.
Með auknum sveigjanleika við starfslokaaldur og framsæknum reglum um almennan lífeyri
og skattamál má bregðast við fjárhagslegum vandræðum þjóðfélagshópa með skertar lífslíkur
Fólk á lægri stigum samfélagsins og tekjukvarðans býr við lakari lífslíkur en þeir
sem ofar eru á kvarðanum. Það kann að bera skarðan hlut frá borði ef það er skemmri
tíma á eftirlaunum miðað við starfsævi og fá þannig minna í sinn hlut af þeim framlögum
sem runnið hafa í lífeyrissjóð þeirra. Með almennum lífeyri og skattareglum má bregðast
við þessum halla að einhverju marki.
Í stefnumörkun sem miðar að því að bæta sjálfbærni lífeyriskerfa í ljósi aukinna lífslíka
verður nauðsynlegt að taka tillit til mögulegra áhrifa á þá sem eru í mismunandi þjóðfélagsstöðum,
félagslega, efnahagslega og kynferðislega. Almennt verður þörf á að lengja starfsævi,
en ekki er víst að það verði á færi allra. Aukinn sveigjanleiki við starfslokaaldur
er mikilvægur liður í að bæta lífeyriskjör allra hópa og tryggja að fólk sem lakar
er sett félagslega og efnahagslegra gjaldi ekki fyrir það við starfslok að búa við
minni lífslíkur.
Lífeyrir eftirlifenda gegnir áfram mikilvægu hlutverki, en ætti ekki að letja fólk
frá vinnu eða endurúthluta frá einstæðingum til fólks í sambúð.
Enn er þörf á lífeyri til eftirlifenda til þess að jafna út lífskjör eftir andlát
sambýlings. Lífeyrisþegar ættu þó ekki að eiga kost á varanlegum lífeyri eftirlifanda
fyrir eftirlaunaaldur. Þess í stað ætti að vera kostur á tímabundnum bótum til að
aðlagast nýjum aðstæðum.
Kostnaðurinn af makalífeyri ætti að vera innfelldur fyrir hvert par eða, að lágmarki,
meðal allra para. Við endurbætur sem miða að því að fjárhagsáætlanir verði óbreyttar
þýðir þetta að lífeyrisstig einstæðinga verður hærra en hjá einstaklingum í sambúð
sem njóta góðs af eftirkomandalífeyri.
Makar úr fyrri sambúð ættu ekki að hafa þennan rétt, þar sem þeir munu ekki hafa neina
neyslu sem þörf er á að jafna út. Að skipta lífeyrisréttindum hefur nokkra kosti,
en í sumum löndum er farin sú leið að líta á sambúðarfólk sem einstæðinga, m.a. í
þágu jafnréttis kynjanna.