OECD Multilingual Summaries

OECD Internet Economy Outlook 2012

Summary in Greek

ΟΟΣΑ Προοπτικές οικονομίας του Διαδικτύου 2012

Περίληψη στα ελληνικά

Ταχέως αναπτυσσόμενη ευρυζωνικότητα

Ο συνδυασμός της ευρείας δικτυακής κάλυψης, της επαρκούς ικανότητας μεταφοράς δεδομένων, των οικονομικά προσιτών συσκευών και επιλογών σύνδεσης στις περισσότερες αγορές του ΟΟΣΑ έχει ευνοήσει την ανάπτυξη των υπηρεσιών και των τρόπων με τους οποίους τα άτομα χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο.

Οι ασύρματες συνδέσεις είναι η βασική αιτία της πρόσφατης επέκτασης του Διαδικτύου, ξεπερνώντας τις σταθερές ευρυζωνικές συνδρομές το 2009. Από το Δεκέμβριο του 2011 ο υπολογιζόμενος αριθμός ασύρματων ευρυζωνικών συνδέσεων (670 εκατομμύρια) στον ΟΟΣΑ ήταν διπλάσιος και πλέον εκείνου των σταθερών ευρυζωνικών συνδρομών (315 εκατομμύρια)• ο δε ρυθμός αύξησης των ασύρματων συνδρομών συνεχίζει την ανοδική του πορεία. Η ευρυζωνική ταχύτητα βελτιώθηκε παράλληλα με την πτώση των τιμών. Οι διαφημιζόμενες ταχύτητες DSL και καλωδιακών ευρυζωνικών συνδέσεων αυξήθηκαν ετησίως κατά 32% και 31% αντίστοιχα στις χώρες του ΟΟΣΑ κατά την περίοδο 2008‑11, ενώ οι τιμές μειώθηκαν κατά 3% και 4% αντίστοιχα.

Οι δύο τεχνολογίες που θα διαμορφώσουν το εγγύς μέλλον της συνδεσιμότητας είναι οι συνδέσεις οπτικών ινών πολύ υψηλής ταχύτητας που χρησιμοποιούνται πιο κοντά σε κατοικημένες περιοχές και οι νέες ασύρματες συνδέσεις υψηλής ταχύτητας. Οι υπολογιστές‑ταμπλέτες (tablet‑pc) και οι «έξυπνες» συσκευές κινητών επικοινωνιών (smartphones) καθιστούν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές πανταχού παρόντες (ο αριθμός των συνδρομών κινητής τηλεφωνίας παγκοσμίως έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2005 και έχει τριπλασιαστεί στις χώρες μη μέλη του ΟΟΣΑ), ενώ οι υπηρεσίες νέφους και η δυνατότητα σύνδεσης με το Διαδίκτυο μέσω κινητής τηλεφωνίας επιτρέπουν την πρόσβαση σε οποιαδήποτε δεδομένα οπουδήποτε, ανοίγοντας το δρόμο για νέες υπηρεσίες και εφαρμογές.

Ο τομέας των ΤΠΕ και η Κρίση

Η επέκταση της σύνδεσης με το Διαδίκτυο μέσω κινητής τηλεφωνίας βοήθησε στη στήριξη του τομέα των ΤΠΕ κατά την κρίση• τα έσοδα των κορυφαίων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον εν λόγω τομέα αυξήθηκαν κατά 6% ετησίως μεταξύ του 2000 και του 2011. Ο κλάδος υπηρεσιών ΤΠΕ έχει καλύτερες επιδόσεις από τους κλάδους παραγωγής ΤΠΕ, σημειώνοντας αύξηση της παραγωγής κατά 5%‑10% το 2012. Η απασχόληση στον τομέα ωφελήθηκε επίσης. Το 2011 οι κορυφαίες επιχειρήσεις απασχολούσαν πάνω από 14 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, δηλαδή αύξηση κατά 6% από το 2010. Ανάμεσα στις κορυφαίες επιχειρήσεις ΤΠΕ οι επιχειρήσεις Διαδικτύου είχαν τις καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά την αύξηση των εσόδων και της απασχόλησης.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο αντιπροσωπεύει ένα αυξανόμενο μερίδιο των συνολικών επιχειρηματικών εσόδων. Μολονότι το μερίδιο αυτό παραμένει μικρό σε πολλές χώρες, γενικά αυξάνεται, όπως αυξάνεται και το μερίδιο των επιχειρήσεων που πωλούν και αγοράζουν μέσω Διαδικτύου.

Ο τομέας των ΤΠΕ εξακολουθεί να προσελκύει επενδυτές κεφαλαίων υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου που το 2011 αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 50% του συνόλου των εν λόγω κεφαλαίων στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη μεγαλύτερη αγορά παγκοσμίως. Οι επενδύσεις σε τέτοιου είδους κεφάλαια έχουν ανέλθει στο υψηλότερο από ποτέ επίπεδό τους, με εξαίρεση την ανώμαλη κορύφωση το 2000 κατά τη χρηματιστηριακή κατάρρευση των υπηρεσιών διαδικτύου (dot‑com). Η Ε&Α των επιχειρήσεων ΤΠΕ επίσης συνεχίζεται, και στην Κορέα και τη Φινλανδία υπερβαίνει το 1,5% του ΑΕΠ.

Υιοθέτηση και χρήση από τις επιχειρήσεις

Το Διαδίκτυο επηρεάζει όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομίας, από την παροχή επιγραμμικής πρόσβασης σε δυσεύρετα δεδομένα έως το μετασχηματισμό ολόκληρων αγορών, όπως συμβαίνει με τη μουσική, το βίντεο, το λογισμικό, τα βιβλία και τις ειδήσεις.

Οι επιχειρήσεις ήταν από τους πρώτους που υιοθέτησαν το Διαδίκτυο και διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναβάθμιση σε υψηλότερες ταχύτητες. Το 2003 λιγότερες από τέσσερις από τις δέκα εταιρείες στην Ευρώπη των 15 είχαν ευρυζωνική πρόσβαση• έως το 2009 η αναλογία αυτή αυξήθηκε στις εννιά από τις δέκα επιχειρήσεις. Στα τέλη του 2011 όλες σχεδόν οι εταιρείες στις χώρες του ΟΟΣΑ διέθεταν σύνδεση με το Διαδίκτυο. Στα δύο τρίτα των χωρών του ΟΟΣΑ πάνω από το 95% των εταιρειών χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο, και μόνο ένα μικρό ποσοστό των μικρότερων επιχειρήσεων δε διαθέτουν ακόμα σύνδεση. Το 2010 μόνο το 5,7% των μικρών επιχειρήσεων (10‑49 υπαλλήλους) στην Ευρώπη των 25 δεν είχαν πρόσβαση στο Διαδίκτυο.

Σε επίπεδο εταιρείας, η αναθεώρηση των επιχειρηματικών μοντέλων σε συνδυασμό με τη χρήση του Διαδικτύου οδήγησε στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και στην ταχεία ανάπτυξη νέων επιγραμμικών επιχειρήσεων. Τα περιθώρια βελτίωσης είναι σημαντικά, καθώς οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούσαν το Διαδίκτυο πιο συχνά για να αγοράζουν και να παραγγέλνουν αγαθά και υπηρεσίες παρά για τη λήψη παραγγελιών, και οι επιχειρήσεις που πωλούσαν αγαθά μέσω του Διαδικτύου ήταν πολύ λιγότερες σε σχέση με αυτές που έδιναν παραγγελίες επί γραμμής. Το 2010, κατά μέσο όρο, το 35% όλων των επιχειρήσεων με δέκα επιπλέον υπαλλήλους χρησιμοποιούσαν το Διαδίκτυο για την πραγματοποίηση αγορών, και μόνο το 18% για την πώληση αγαθών και υπηρεσιών.

Υιοθέτηση και χρήση από τα νοικοκυριά

Το Διαδίκτυο ανασχηματίζει τον τρόπο ζωής των ατόμων παρέχοντας μεγαλύτερη ποικιλία ψηφιακών αγαθών και υπηρεσιών, χαμηλότερες τιμές, βελτίωση της συγκέντρωσης πληροφοριών, περισσότερους διαύλους διανομής κ.λπ. Περίπου το 70% των νοικοκυριών στις χώρες του ΟΟΣΑ έχουν πρόσβαση στο ευρυζωνικό Διαδίκτυο με όλο και υψηλότερες ταχύτητες και χαμηλότερο κόστος. Η στροφή προς τη σύνδεση με το Διαδίκτυο μέσω κινητών δικτύων επίσης μεταβάλλει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αλληλεπιδρούν και καταναλώνουν το περιεχόμενο• παράδειγμα αποτελεί η ταχεία υιοθέτηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Το Διαδίκτυο έχει επίσης καταστεί εργαλείο ζωτικής σημασίας για την αντιστοίχηση των διαθέσιμων εργαζομένων με τις θέσεις εργασίας: το 2010 το 17% κατά μέσο όρο των χρηστών του Διαδικτύου ανέφερε ότι χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο κατά την αναζήτηση εργασίας.

Παρά τις πρόσφατες βελτιώσεις συνδεσιμότητας, εντούτοις, μερικές πληθυσμιακές ομάδες έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο (άτομα ηλικίας 16‑24 ετών) από όσο άλλες (άτομα άνω των 65). Άλλα δημογραφικά χαρακτηριστικά, όπως το χαμηλότερο εισόδημα ή μορφωτικό επίπεδο, συσχετίζονται επίσης με χαμηλότερα επίπεδα πρόσβασης στο Διαδίκτυο.

Ψηφιακό περιεχόμενο

Το ψηφιακό περιεχόμενο είναι ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας για την υιοθέτηση του Διαδικτύου από τους καταναλωτές, και τα έσοδα από το ψηφιακό περιεχόμενο αυξάνουν ταχέως σε όλους τους τομείς. Η διαφήμιση αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη επιγραμμική αγορά σε απόλυτους όρους, ακολουθούμενη από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και την επιγραμμική διάθεση μουσικής, κινηματογραφικών ταινιών και βίντεο. Το 2010 τα παιχνίδια διαμόρφωναν την παγκόσμια καταναλωτική ζήτηση αντιπροσωπεύοντας το 39% κατ’εκτίμηση των ψηφιακών εσόδων. Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Φωνογραφικής Βιομηχανίας (IFPI), η ψηφιακή μουσική παγκοσμίως αντιπροσώπευε το 29% των εσόδων των δισκογραφικών εταιρειών –ποσοστό που είναι τετραπλάσιο και πλέον εκείνου των συνδυασμένων επιγραμμικών εσόδων των εταιρειών στους κλάδους του βιβλίου, του κινηματογράφου και του τύπου, παρά το γεγονός ότι οι εν λόγω κλάδοι είναι πολύ μεγαλύτεροι συνολικά.

Τα τελευταία δύο χρόνια οι συσκευές που είναι σε θέση να παρέχουν πρόσβαση σε επιγραμμικό ψηφιακό περιεχόμενο αυξήθηκαν σημαντικά. Οι πηγές περιεχομένου επίσης αυξάνονται, και η κοινωνική δικτύωση και οι νέες υπηρεσίες εικόνας και ήχου συμβάλλουν στην ανάπτυξη του τομέα των ΤΠΕ και στη δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Πράγματι, η μεταστροφή προς τις ψηφιακές τεχνολογίες ανάγκασε τις επιχειρήσεις σε όλο και περισσότερους τομείς να αναθεωρήσουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα και να προσαρμοστούν για να επιβιώσουν.

Η χρήση του εύρους ζώνης εξακολουθεί να αυξάνεται κάθε χρόνο, και οι υπηρεσίες βίντεο και ψυχαγωγίας απαιτούν ένα αυξανόμενο μερίδιο τόσο σε σταθερές όσο και σε κινητές πλατφόρμες. Σύμφωνα με την εταιρεία Sandvine, οι εφαρμογές ψυχαγωγίας σε πραγματικό χρόνο έχουν ξεπεράσει τις διομότιμες (P2P) ως πρωταρχικοί μοχλοί αύξησης της χωρητικότητας δικτύου στη Βόρεια Αμερική, αντιπροσωπεύοντας το 58% της κίνησης σε ώρες αιχμής και σχεδόν το 65% της κατερχόμενης (downstream) κίνησης σε ώρες αιχμής το 2012. Το ίδιο έτος, η εταιρεία Netflix, που παρέχει υπηρεσίες μετάδοσης βίντεο μέσω Διαδικτύου, έφτασε στο μέγιστο ποσοστό του 32,9% της συνολικής κατερχόμενης κίνησης στις ΗΠΑ.

Συσκευές όπως οι αποκωδικοποιητές (set‑top boxes) και οι κονσόλες παιχνιδιών καθοδηγούν τη στροφή αυτή προς την επιγραμμική ψυχαγωγία. Η εταιρεία Cisco προβλέπει ότι η κίνηση IP θα τετραπλασιαστεί μεταξύ του 2010 και του 2015 με ετήσιο ρυθμό αύξησης 32%. Επίσης σύμφωνα με τη Sandvine, η πλειονότητα της κίνησης των εφαρμογών ψυχαγωγίας σε πραγματικό χρόνο (54,3%) αναλογεί στη μετάδοση εικόνας και ήχου, και το 15,6% αυτής της κίνησης παρακολουθείται σε κινητές συσκευές και ταμπλέτες που χρησιμοποιούνται κατ’οίκον μέσω ασύρματης πρόσβασης (Wi‑Fi).

Οι ΤΠΕ στον τομέα της υγείας

Το Διαδίκτυο επηρεάζει όλους τους τομείς της οικονομίας, αλλά οι ΤΠΕ στην υγεία είναι πολλά υποσχόμενες. Η χρήση των ΤΠΕ στον τομέα της υγείας μπορεί να επιφέρει βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας, αύξηση της αποτελεσματικότητας, μείωση του κόστους λειτουργίας και εξ ολοκλήρου νέους τρόπους φροντίδας. Οι κυβερνήσεις του ΟΟΣΑ έχουν αναγνωρίσει τη δυναμική αυτή και αναλαμβάνουν ένα όλο και πιο μεγάλο μέρος του κόστους εφαρμογής, προκειμένου να εξασφαλίσουν την υλοποίηση των δυνητικών ωφελειών.

Ένα παράδειγμα είναι τα ηλεκτρονικά μητρώα υγείας (ΗΜΥ) που επιτρέπουν την έγκαιρη πρόσβαση και την καλύτερη μετάδοση ιατρικών πληροφοριών σε όλο το φάσμα της φροντίδας υγείας, ενισχύοντας την ικανότητα των υπηρεσιών υγείας να ανταποκρίνονται καλύτερα και αποτελεσματικότερα στις ανάγκες περίθαλψης των ασθενών. Η τηλεϊατρική επίσης όλο και περισσότερο θεωρείται ως ένα σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της παροχής φροντίδας υγείας, ιδιαίτερα στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές όπου οι πόροι και οι γνώσεις για τη φροντίδα υγείας είναι συχνά λιγοστοί ή ακόμα και ανύπαρκτοι.

Εντούτοις, πολλά πληροφοριακά συστήματα υγείας σήμερα δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και η ανταλλαγή πληροφοριών υγείας παραμένει σοβαρό πρόβλημα. Η ηλεκτρονική ανταλλαγή ιατρικών δεδομένων εξωνοσοκομειακά μεταξύ παρόχων δεν έχει επίσης υλοποιηθεί πλήρως, ακόμα και σε χώρες όπου τα ΗΜΥ αποδείχθηκαν ιδιαίτερα επιτυχή. Οι συνεχείς δεσμεύσεις για την ευρυζωνικότητα, τα ανοιχτά πρότυπα και τη διαλειτουργικότητα θα είναι βασικής σημασίας για την επιτυχή αλλαγή.

Ασφάλεια και ιδιωτικότητα

Ο τελικός ρόλος του Διαδικτύου στην οικονομία θα εξαρτηθεί από το εάν οι χρήστες, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις αισθάνονται ασφαλείς όταν χρησιμοποιούν το δίκτυο και το εμπιστεύονται για εφαρμογές και υπηρεσίες κρίσιμης σημασίας. Το κακόβουλο λογισμικό, οι επιθέσεις άρνησης εξυπηρέτησης (DoS) και άλλα περιστατικά, που διακυβεύουν την εμπιστευτικότητα, την ακεραιότητα ή τη διαθεσιμότητα των πληροφοριακών συστημάτων και δικτύων, αυξάνονται. Εκεί όπου τα προσωπικά δεδομένα συλλέγονται, αποθηκεύονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία, τα εν λόγω περιστατικά επίσης θίγουν σε υπερβολικό βαθμό την προστασία της ιδιωτικότητας. Κατά συνέπεια, οι κυβερνήσεις δίνουν όλο και μεγαλύτερη προσοχή στις απειλές κατά της ασφάλειας των πληροφοριών και των προσωπικών δεδομένων.

Τα δεδομένα για το ρόλο της καινοτομίας στην προστασία της ιδιωτικότητας είναι ημιτελή είτε γιατί τα αριθμητικά στοιχεία για την Ε&Α είναι δυσεύρετα είτε γιατί οι τεχνολογίες βελτίωσης της προστασίας της ιδιωτικότητας κατοχυρώνονται λιγότερο συχνά με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Τα στατιστικά στοιχεία για τα εμπορικά σήματα φαίνεται να απεικονίζουν πολύ καλύτερα το ρόλο της καινοτομίας στην προστασία της ιδιωτικότητας. Εντούτοις, ο αριθμός των αιτήσεων χορήγησης εμπορικού σήματος που σχετίζονται με την προστασία της ιδιωτικότητας είναι έξι φορές μικρότερος από αυτόν που αφορά την ασφάλεια των πληροφοριών. Τούτο ίσως να αποτελεί ένδειξη ότι το τρέχον επίπεδο της τεχνολογικής καινοτομίας ή της καινοτομίας προϊόντος στο πεδίο της προστασίας της ιδιωτικότητας είναι χαμηλότερο σε σύγκριση με εκείνο της ασφάλειας των πληροφοριών.

Η αυξανόμενη συνάφεια της ασφάλειας των πληροφοριών και της προστασίας της ιδιωτικότητας σε οργανωτικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο υποδεικνύει ότι η ζήτηση για επαγγελματίες στον τομέα της ασφάλειας και της προστασίας της ιδιωτικότητας θα αυξηθεί, καθιστώντας την έλλειψη δεξιοτήτων δυνητικό εμπόδιο για την προώθηση της καινοτομίας στην ασφάλεια των πληροφοριών και στην προστασίας της ιδιωτικότητας.

Το Διαδίκτυο των πραγμάτων

Η ανάπτυξη του Διαδικτύου βρίσκεται στα πρόθυρα μιας δυνητικά μεγάλης επέκτασης σε αντικείμενα που κατά κανόνα δε σχετίζονται με τις δυνατότητες επικοινωνίας. Οι ρευματολήπτες, τα αυτοκίνητα ακόμα και οι λαμπτήρες, για παράδειγμα, συνδέονται όλο και περισσότερο με το Διαδίκτυο επιτρέποντας την εισαγωγή νέων λειτουργιών. Το τρίτο αυτό επικείμενο κύμα σύνδεσης με το Διαδίκτυο αναμένεται ότι θα συνδέσει περίπου από δέκα έως εκατό συσκευές ανά οικογένεια, και χιλιάδες ή ενδεχομένως εκατομμύρια συσκευές ανά εταιρεία.

Δύο βασικοί παράγοντες ωθούν αυτό το Διαδίκτυο των πραγμάτων: το γεγονός ότι τα δίκτυα είναι «πανταχού παρόντα» και οι συνεχώς χαμηλότερες τιμές των δομοστοιχείων επικοινωνιών που χρησιμοποιούνται για τη σύνδεση των συσκευών. Η εταιρεία Ericsson υπολογίζει ότι θα υπάρχουν 50 δισεκατομμύρια κινητές ασύρματες συσκευές συνδεδεμένες με το Διαδίκτυο έως το 2020, και θα μπορούσαν με τον καιρό να φτάσουν τα 500 δισεκατομμύρια. Για παράδειγμα, αν ενσωματωθεί μία συσκευή επικοινωνίας σε κάθε αυτοκίνητο και αν υποτεθεί ότι έχει διάρκεια ζωής δέκα ετών, το αποτέλεσμα θα ήταν περίπου 700 εκατομμύρια αυτοκίνητα με συσκευές επικοινωνίας μηχανής προς μηχανή έως το 2020. Η σύνδεση κάθε ρευματοδότη στη Βόρεια Αμερική με ένα δίκτυο ως μέρος της ανάπτυξης ενός έξυπνου δικτύου θα οδηγούσε εύκολα σε 10 δισεκατομμύρια συνδέσεις.

Καθώς οι οικονομίες και οι κοινωνίες διασυνδέονται όλο και περισσότερο με συσκευές που επικοινωνούν συνεχώς η μία με την άλλη και παρέχουν πληροφορίες στους χρήστες, τα δεδομένα θα υποβάλλονται σε επεξεργασία και θα διανέμονται υπό τη μορφή αναρίθμητων σημάτων μέσω πολλαπλών συσκευών και δικτύων. Θα ενημερώνουν όλο και περισσότερο τους ανθρώπους για το περιβάλλον τους, αλλά επίσης θα παρέχουν πληροφορίες για τα άτομα σε τρίτους. Το ζήτημα της προστασίας της ιδιωτικότητας είναι συνεπώς σημαντικό.

Μέτρηση της οικονομίας του Διαδικτύου

Οι κυβερνήσεις όλο και περισσότερο χρηματοδοτούν την ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας είτε μέσω των άμεσων δημόσιων επενδύσεων είτε μέσω της τροποποίησης των προγραμμάτων παροχής καθολικής υπηρεσίας. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να μην υπάρχει μία ευρέως αποδεκτή μεθοδολογία ή ένα ενιαίο μέτρο που να απεικονίζει ολόκληρη την οικονομία του Διαδικτύου. Βασιζόμενη στην υφιστάμενη έρευνα του ΟΟΣΑ, εντούτοις, η παρούσα έκθεση «Προοπτικές οικονομίας του Διαδικτύου» χρησιμοποιεί τα αρκετά λεπτομερή δεδομένα που είναι διαθέσιμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες για να υπολογίσει ότι περίπου το 13% της προστιθέμενης αξίας του επιχειρηματικού τομέα στην εν λόγω χώρα το 2010 θα μπορούσε να αποδοθεί σε δραστηριότητες που σχετίζονται με το Διαδίκτυο. Αυτό το προκαταρκτικό ποσοστό θα οδηγήσει, καλώς εχόντων των πραγμάτων, στην ανάπτυξη δεδομένων και στη μεθοδολογική βελτίωση.

Δύο σημαντικές απαιτήσεις που θα πρέπει να αναλυθούν διεξοδικότερα είναι οι εισροές δεδομένων υψηλής ποιότητας και το κατάλληλο μοντέλο για την ερμηνεία τους. Επιπρόσθετα, οι συγκρίσεις μεταξύ των χωρών απαιτούν την εναρμόνιση της συλλογής δεδομένων, διαδικασία που ενδεχομένως να πάρει χρόνια. Ως εκ τούτου, ο πλήρης αντίκτυπος του Διαδικτύου στις οικονομίες μας παραμένει ιδιαίτερα ασαφής, την ίδια στιγμή που τα διαθέσιμα μέσα επικοινωνίας και σύνδεσης με πληροφορίες συνεχίζουν να επεκτείνονται ταχέως. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι το Διαδίκτυο καθίσταται βασική οικονομική υποδομή, αλλάζοντας ριζικά τις επιχειρήσεις και λειτουργώντας ως πλατφόρμα για την καινοτομία.